18 Mart 1915 Gizli Raporu: İngiliz Çanakkale Boğaz Komisyonu: Birinci Rapor

By Halil Ersin Avci

İngiliz Çanakkale Boğaz Komisyonu: Birinci Rapor

Çanakkale Deniz Savaşından hemen sonra İngiliz Hükümeti bu savaşta neden başarısız olduklarını anlamak için Çanakkale Boğaz Komisyonu'nu kurmuştur.

“İngilizlerin Çanakkale Komisyonu’nun “Biz Çanakkale Deniz Savaşı’nı neden kaybettik?” sorusuna cevap bulmak için hazırladıkları bu gizli raporda Çanakkale Savaşları ile ilgili pek çok bilinmeyen gün yüzüne çıkıyor. 

Çanakkale Savaşları, Türkiye'de pek çok kişi tarafından anlatıldı, yazıldı, konuşuldu. 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Zaferine giden süreçte ve özellikle de 18 Mart 1915 günü olanlar günümüze dek pek çok spekülasyona, tartışmaya sebep oldu. Ancak gerçekte ne olmuştu? Neler yaşanmıştı? Bunları anlamının tek yolu ise savaşta karış taraftakilerin neler yaşadığının ortaya konmasından geçiyordu.

İşte bu çalışma ile bu önemli eksikliğin giderilmesine katkı sağlanması hedeflenmektedir. Günümüzde dek arşiv raflarında kalmış ve unutulmaya yüz tutmuş bu raporun Türkçe'ye kazandırılması, elimizdeki Türkçe kaynaklar ve araştırma eserleri ile karşılaştırılması ile bilinen ve bilinmeyenler, olan ve olmayanların anlaşılması daha kolay olacağını ümit ediyorum. 

Çalışmada sadece raporu İngilizce'den çevirmekle kalmayıp, dönemin kurumlarını, kişilerin biyografilerini ve de Türkçe ana kaynak-araştırma eserleri ile karşılaştırmalarını da vererek tarihi vakaya objektif bir açı kazandırmaya çalıştık. 

Tarihteki olayların olduğu şekilde ortaya konulması ve anlaşılması dileğiyle iyi okumalar. 

• Language: Türkçe
• Publisher: Publishdrive
• Release date: Apr 22, 2020
• ISBN: 9786058476646

Book preview

18-Mart-Gizli-Raporu-Kapak-Gorseli.jpg

18 Mart 1915 Gizli Raporu

İngiliz Çanakkale Boğaz Komisyonu: Birinci Rapor

Dr. Halil Ersin Avcı

Halil Ersin Avcı

www.halilersinavci.com

18 MART 1915 GİZLİ RAPORU

Copyright © Bu eserin tüm yayın hakları Dr. Halil Ersin AVCI’ya aittir. Eserde yer alanmetin ve resimlerin Dr. Halil Ersin AVCI’nın önceden yazılı izni olmaksızın tanıtım amaçlı kısa alıntılar dışında elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemiyle çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. Halil Ersin Avcı © 2019

Yazar

Dr. Halil Ersin AVCI

Editör

Giray Işık

Grafik-Tasarım

Giray IŞIK

Erhan AKYEL

Kapak Tasarımı

Giray Işık

ISBN

978-605-84766-3-9

Yayın Yılı

2019

HALİL ERSİN AVCI

21 Mayıs 1977’de Ezine’de doğdum. İlk ve orta öğrenimimi burada tamamladıktan sonra açılan Devlet Kurumlar Sınavını kazanarak Kırklareli 60.Yıl Sağlık Meslek Lisesi’ne gittim. Buradaki dört yıllık eğitimimi 1995’te tamamlarken açılan ÖSS ve ÖYS sınavlarında Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümünü kazandım. 25 Haziran 1999’da Ege Üniversitesi’nden mezun oldum. 25 Ekim 1999’da Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Araştırma Görevlisi olarak göreve başladım. Buradan aynı üniversitenin Eğitim Fakültesi’ne görevlendirildim. Öğretim elemanı yokluğu sebebiyle haftada 40 saatten fazla derslere girerek buradaki eğitim ve öğretim faaliyetlerine hem destek oldum hem de kendi adıma tecrübe kazandım. 2003 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversi’nden ayrılana kadar da haftalık iş ve ders yüküm hiçbir zaman bunun altına inmedi. 2000 yılında Ege Üniversitesi ile Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi arasında imzalanan protokol uyarınca açılan ortak yüksek lisans programında Yakınçağ ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Anabilim Dalı programında yüksek lisans eğitimime başladım. 16 Ekim 2002’de yüksek lisans eğitimimi başarı ile tamamladıktan sonra 16 Eylül 2003’te İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi dalında doktora eğitimime başladım. 2010 yılında buradaki eğitimimi tamamladıktan sonra 15 Ekim 2010 tarihinde Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’ne Araştırma Görevlisi Doktor olarak döndüm. 2011 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yardımcı Doçent olarak çalışmaya başladım. Halen Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Fakültesi’nde görev yapmaktayım, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Çanakkale Savaşları, Türk-İngiliz ilişkileri ve Tarih Eğitim ve Öğretimi üzerine çalışmalar yapmaktayım.

Kitapları

1- İngiliz Gizli Raporu, 2005.

2- Çanakkale Ruhu, 2007.

3- İngiliz-Ermeni İttifakı, 2010.

4- Çanakkale Şahitleri, 2011.

5- Ermeni Meselesine Objektif Bakış, 2014.

6- Dünya Medyasında Çanakkale Savaşları, 2015.

İÇİNDEKİLER

HALİL ERSİN AVCI

Kitapları

ÖNSÖZ

I.RAPORDA ADI GEÇEN ÖNEMLİ KİŞİLERİN KISA BİYOGRAFİLERİ

II. GİRİŞ

III. SAVAŞ ÇIKMADAN ÖNCEKİ ÜST DÜZEY ÖRGÜTLENME

IV. SAVAŞIN ÇIKMASINI MÜTEAKİP HAYATA GEÇİRİLEN ÜST DÜZEY ÖRGÜTLENME

1- Savaş Konseyi

2- Amirallik

3- Savaş Bakanlığı

4- Sonuçlar

V. OLAYLARIN ANLATIMI

1- I. Dünya Savaşı’nın Çıkışından, 13 Ocak 1915’e Kadar

2- 13 Ocak(1915) Savaş Konseyi Toplantısı

3- Fransızlarla İş Birliği

4- Sadece Denizden Saldırmanın Politik Açıdan Avantajları

5- Modern Topçuluğun Etkisi Vesaire

6- Savaş Konseyi’nin 28 Ocak’taki Toplantısı

7- 28 Ocak’tan 16 Şubat’a Kadar Olanlar

8- 19 Şubat Bombardımanı

9- 16 Şubat’tan 26 Şubat’a Kadar Olanlar

10- 26 Şubat’tan 10 Mart’a kadar Olanlar

11- General Sir Ian Hamilton’ın Atanması

12- 10 Mart’tan 16 Mart’a Kadar Olanlar

13- Amiral de Robeck’in Atanması

14- 18 Mart Bombardımanı

15- 19 Mart’tan 23 Mart’a Kadar Olanlar

16- Olayların Özeti

VI. OPERASYONLARIN SONUÇLARI

VII. KARARLAR

SAYGIDEĞER ANDREW FISHER’IN MUHTIRASI

SAYGIDEĞER THOMAS MACKENZIE’NİN İTİRAZ VE ÖNERİSİ

BAY ROCH’UN TUTANAĞI

BAY ROCH’UN MEMORANDUMU

DEĞERLENDİRMEDE KULLANILAN KAYNAKÇA

ÖNSÖZ

Çanakkale Muharebeleri, askerî, siyasî ve özellikle de psikolojik etkileriyle Türk ve dünya tarihinde günümüze kadar etkileri devam eden nadir olaylardandır. Çanakkale Muharebeleri neticesinde kazanılan Çanakkale Zaferi ise üzerinden bir yüzyıldan fazla bir zaman geçmesine rağmen etkileri bakımından daha yeni yeni anlaşılmaya başlayan tarihi bir vaka olarak karşımıza çıkmaktadır.

Türk Ordusu’nun türlü imkânsızlıklar içinde kazandığı bu zafer ve neticesinde Türk ve dünya tarihinde olup bitenler halen soğukkanlılıkla tetkik edilmeyi beklemekte olduğu gibi Çanakkale Muharebeleri ve Çanakkale Zaferi ile ilgili birinci el bilgi ve belgeler de ilgiye muhtaçtır. Bugüne kadar Çanakkale Muharebeleri ile ilgili yazılan pek az çalışma, söz konusu yerli veya yabancı birinci el kaynak kabul edilebilecek, belge, bilgi, fotoğraf, hatıralara dayanılarak yazılmıştır. Bu denli önemli bir tarihi olayın günümüz ve gelecek nesillerin akıl, ruh ve his dünyasında doğru etkiler yapabilmesi için birinci el bilgi, belge ve hatıraların günümüz diline çevrilmesi tarihçiler başta olmak üzere, tarih meraklılarının istifadesine sunulması gereklidir. Ancak böylelikle gerçekte ne oldu? sorusuna cevap bulabileceğimiz gibi etkileri ne oldu? gibi daha birçok soru ve soruna bu şekilde cevap bulabiliriz.

Elinizdeki bu çalışmanın amacı da bu ihtiyaçları karşılamaya yöneliktir. İngilizlerin Çanakkale Komisyonu’nun Biz Çanakkale Deniz Savaşı’nı neden kaybettik? sorusuna cevap bulmak için hazırladıkları bu rapordan 2000 yılında Saygıdeğer Hocam Prof. Dr. Ahmet Özgiray’ın sayesinde haberdar oldum. 2007 yılında İngiliz Devlet Arşivinde yaptığım çalışmalar sırasında konu ile ilgili birçok rapor ve belgeye ulaşma fırsatım da oldu. Ancak çalışmaya süren doktora tezim ve diğer çalışmalarım dolayısıyla 2010 yılında başlayabildim.

Raporun 2014’te biten çevrisiyle birlikte içindeki bilgilerin elimizdeki araştırma ve çalışmalar ile değerlendirme süreci de başlamış oldu. Bu süreçte esasen karşı tarafın bilgi ve belgelerinin ne kadar az kullanıldığını ve neticede bazı düşüncelerde, yorumlarda da hatalar yapıldığını üzülerek gördüm. Böyle Türk ve dünya tarihini ilgilendiren olayların ancak tüm tarafların elindeki bilgi ve belgelerin açığa çıkması ile sağlıklı bir şekilde anlaşılabileceği ve yazılabileceğine inanıyorum.

Raporun içeriğine gelecek olursak, 17 Ağustos 1916’da dönemin İngiliz Hükümeti tarafından bir meclis araştırma komisyonu suretinde Çanakkale Komisyonu kurularak, komisyondan öncelikle İngilizlerin 18 Mart 1915’te yaşadıkları büyük deniz yenilgisini ve sebeplerini araştırmaları istenmiştir. Komisyon tüm faaliyetlerini gizli olarak yürütmüş, binlerce bilgi ve belgeyi incelemiş ve bizce en önemlisi savaşa dâhil olan tüm üst düzey İngiliz yetkilileri teker teker sorgulamış, bilgilerine başvurmuştur.

Raporun basılmayacağı veya basıldığında bazı bilgilerin içinden ayıklanacağı düşünüldüğünden rapordaki gerek raportör görüşleri gerekse üst düzey yetkililerin verdiği ifadeler son derece açık ve net olduğu görülmektedir. Raporda, dönemin İngiltere Başbakanı Asquith’den, Deniz Lordu Churchill’e, Birinci Deniz Lordu Fisher’den, Genelkurmay Başkanı Murray’e kadar birçok önemli sima sorgulanmış, söyledikleri ile dönemin belgeleri karşılaştırılarak haklarında doğru veya doğruya uygun olmadığı yönünde kanaatler belirtilmiştir. Savaş Bakanı Lord Kitchener o sırada vefat etmiş olduğu için Komisyonun sorgulayamadığı ancak kendisinden kalan önemli ve gizli belgelerle yetindiği yegâne kişidir.

Rapor, bu yönleri ile Çanakkale Deniz Muharebeleri için ilk elden önemli bir kaynaktır. Raporun hemen giriş kısmında verilen bir listede görüşülen kişiler ve o dönemdeki rütbeleri ile dikkatleri çekmektedir. Bu liste dikkate alınırsa Çanakkale Muharebelerinin deniz kısmı ile ilgili karşı taraftaki bilgi, görüş ve psikolojiyi yansıtması bakımından birçok soru ve soruna da cevap verdiği, aslında ne oldu? sorusuna bir açıklama getirdiği görülecektir.

Rapor teknik açıdan incelendiğinde, İngiliz Arşivinde War Office 106/63 arşiv kodu ile kayıtlıdır. Dili dönemin İngilizcesini tüm karakteristiğini yansıtır, ağır ve diplomatik bir dil kullanılmıştır. Türkçe’ye tercüme aşamasında dilin orijinalliğini koruyarak anlaşılabilir bir Türkçe ile çevrilmesine özen gösterilmiştir. Gerekli yerlerde dipnotlar verilerek açıklamalar yapılmıştır. Raporun kendi dipnotları orijinalindeki gibi * ile verilirken bizim dipnotlarımız sıralı sayılar ile gösterilmiştir. Birçok İngiliz Kurumu ve önemli şahıslarının görev ve fonksiyonlarının ne olduğu, kim olduğunun anlaşılabilmesi için yeri geldikçe raporun anlaşılmasına katkı sağlayacağı ölçüde yine dipnot verilerek açıklamalar yapılmıştır.

Çeviride özellikle Admiralty olarak verilen ifade bizde tam karşılığı olmadığından rahmetli Yusuf Hikmet Bayur’un çalışmalarında da gözlediğimiz üzere Amirallik olarak verilmiş bir dipnot ile de bunun anlam ve görevi açıklanmıştır.

Raporun elimizdeki Türkçe eserlerle değerlendirilmesinde Türkçe eserlerin seçiminde sadece birinci el kaynaklara dayanan ve konu ile doğrudan ilgili artık klasik olarak kabul edilen araştırma, çalışma ve eserler kullanılmıştır. Bunun dışında kalan Çanakkale Muharebeleri ile ilgili yazılmış dolaylı birçok esere ise yer verilmemiştir. Çalışmamızın bitmesi aşamasında Türk Tarih Kurumu tarafından 2014’te basılan Sayın Figen Atabey’in Çanakkale Muharebelerinin Deniz Cephesi isimli çalışma İngiliz arşivinden genişçe istifade edilmiş olması yönüyle değerlendirme aşamasında bizim de klasikler dışında başvurduğumuz kıymetli bir eserdir. Bu çalışma dolayısıyla da kendisine müteşekkirim. Rapor ile karşılaştırılan ve değerlendirmede kullanılan eserlerin listesi çalışmanın arkasında yer alan kaynakça kısmında verilmiştir.

Değerlendirmeler ve karşılaştırmalar konu ve anlam bütünlüğünün kaybolmaması için raporun içindeki ilgili kısımlara eklenmiştir. Değerlendirme bilgileri italik olarak verilmiş böylece ana metinden ayrılması sağlanmıştır. Değerlendirmelerin alıntı bilgisi ise dipnot kargaşasını önlemek için metin içi dipnot tekniği ile verilmiştir. Böylece hem ana metinin orijinalliği korunurken hem de okuyucu için ana metinden kopmadan değerlendirmeye ulaşma imkânı sunulmuştur.

Çalışmanın hazırlanması sırasındaki katkılarından dolayı öncelikle böyle bir çalışama fikrini veren hocam Sayın Prof. Dr. Ahmet Özgiray’a teşekkür ederim.

Tercüme konusundaki fikir ve ilgilerinden dolayı Kıymetli arkadaşlarım Doç. Dr. İsmet Üzen’e, Doç. Dr. Abdurrahman Bozkurt’a Bahar İzmir’e teşekkür ederim.

Çalışma sırasındaki asistanlık faaliyetleri dolayısıyla Ramazan Telci, Recep Küçükbingöl ve Ramazan Karatay’a da teşekkür ederim.

Çanakkale Cephesinin ve Çanakkale Muharebelerinde 18 Mart 1915 Türk Milletinin Büyük Deniz Zaferinin daha iyi anlaşılabilmesi dileğiyle.

Halil Ersin AVCI

Çanakkale 2019

I.RAPORDA ADI GEÇEN ÖNEMLİ KİŞİLERİN KISA BİYOGRAFİLERİ

Herbert Henry Asquith (12 Eylül 1852 – 15 Şubat 1928): 5 Nisan 1908’den 5 Aralık 1916’ya kadar Liberal Partiden İngiltere Başbakanı olarak görev yapmıştır. Çanakkale Muharebeleri sırasında İngiltere Başkanı idi.

Horatio Herbert Kitchener (24 Haziran 1850 – 5 Haziran 1916): 5 Ağustos 1914’ten 5 Haziran 1916’da ölene kadar geçen sürede İngiltere Savaş Bakanı olarak görev yapmıştır. Mehdi Savaşı(1884 – 99), İkinci Boer Savaşı (1900 – 1902) gibi İngiliz İmparatorluğunun en önemli savaşlarında görev yaparak ün kazanmıştır. 1902’den 1909’a kadar İngiliz Hindistan Orduları Başkomutanlığı görevini yapan Kitchener, Mareşal rütbesinde üst düzey bir İngiliz generali idi.

Edward Grey (25 Nisan 1862 – 7 Eylül 1933): 10 Aralık 1905’ten 10 Aralık 1916’ya kadar İngiltere Dışişleri Bakanı olarak görev yapmıştır. İngiltere tarihinde bu görevi bu kadar uzun süre yapan tek siyasetçidir. Çanakkale Muharebeleri döneminde İngiltere’nin Dışişleri Bakanı idi.

Winston Leonard Spencer-Churchill (30 Kasım 1874 – 24 Ocak 1965): İngiliz subay ve siyasetçisidir. 24 Ekim 1911’den 25 Mayıs 1915’e kadar İngiliz donanmasının hem tüm askeri ve siyasi işlerinden sorumlu hem de donanmayı sevk ve idareden sorumlu kurum olan Amirallik Birinci Lordu yani kurumun başı, başkanı olarak görev yapmıştır. Çanakkale yenilgisinin faturası kendisine kesilince geri görev sayılan Lancaster Düklüğü Başkanlığına getirilmiştir. Bu görevi 25 Mayıs 1915’ten 25 Kasım 1915’e kadar yapan Churchill bu görev istifa ederek Fransa’daki Batı Cephesinde İngiliz Ordusunda yarbay rütbesi ile Mart 1916’ya kadar bir tabura komuta etmiştir. Bundan sonra tekrar İngiltere’ye dönen Churchill yeniden siyasete devam etmiştir