Ο Άλφρεντ Άντλερ και η ατομική ψυχολογία στη νέα χιλιετία: Στρατηγικές, αρχές και λειτουργικά μοντέλα στη βάση της σκέψης του ιδρυτή της Ατομικής Ψυχολογίας

By Stefano Calicchio

Ποιος ήταν ο Άλφρεντ Άντλερ και γιατί οι μελέτες του ήταν θεμελιώδεις για την ψυχολογία του βάθους; 
Το βιβλίο αυτό είναι ένα ταξίδι στην κληρονομιά της θεωρίας του Άντλερ και της ψυχολογίας του βάθους. Σε όλη τη διάρκειά της διερευνά τη σημασία της ατομικής ψυχολογίας στην κοινωνία του παρελθόντος και του παρόντος. 
Το σε βάθος ταξίδι ξεκινά με τη ζωή του Άντλερ και τον ρόλο που διαδραμάτισε στο ψυχαναλυτικό κίνημα και συνεχίζει με τις αρχές λειτουργίας της ψυχολογικής θεωρίας του Άντλερ. Έτσι, θα ανακαλύψουμε την επίδραση και τη σημασία του Άντλερ στην ανάπτυξη της ψυχοδυναμικής και τις αρχές λειτουργίας της θεωρίας του Άντλερ μέσα από βασικές έννοιες όπως το αίσθημα κατωτερότητας, η νεύρωση, ο τρόπος ζωής και η ανάπτυξη του κοινωνικού συναισθήματος.
 

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Stefano Calicchio
• Release date: Mar 27, 2021
• ISBN: 9791220284776

Book preview

διατηρούνται

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Άλφρεντ Άντλερ είναι μια φιγούρα-κλειδί όχι μόνο για την Ατομική Ψυχολογία (της οποίας είναι ο ιδρυτής), αλλά για όλη την ψυχολογία του βάθους. Το μήνυμά του, που κληροδοτήθηκε στους μεταγενέστερους, είναι ακόμη και σήμερα πολύ επίκαιρο.

Αυτή η προϋπόθεση αποτελεί τη βάση της εργασίας που θα διεξαχθεί και θα αναπτυχθεί στο παρόν βιβλίο. Από τη μία πλευρά, στοχεύει στον σαφή προσδιορισμό των αρχών που περιέγραψε ο Άντλερ και των μηχανισμών ανάλυσης και λειτουργίας της Ατομικής Ψυχολογίας. Από την άλλη πλευρά, στόχος είναι να ανακαλύψουμε εκ νέου την κληρονομιά του, τόσο από θεωρητική όσο και από πραγματιστική/κλινική άποψη.

Από την άλλη πλευρά, ο Αντλεριανός προσανατολισμός διαθέτει στο DNA του πολλές από τις μεθόδους που σήμερα θεωρούνται δεδομένες στην επιστημονική έρευνα: από την διεπιστημονική έως την πολυπαραγοντική προσέγγιση, μέχρι την αναγνώριση και τη μελέτη του ανθρώπου στην ολότητά του και ως στοιχείου ικανού να δράσει μέσα σε ένα ευρύτερο κοινωνικό σύστημα.

Προκειμένου να επιτύχουμε αυτούς τους βασικούς στόχους, πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας ορισμένα συγκεκριμένα ερωτήματα: δεν πρόκειται απλώς να περιγράψουμε τη σύλληψη και την ανάπτυξη των ιδεών που αποτελούν τη βάση της Ατομικής Ψυχολογίας. Αντίθετα, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε πρώτα απ' όλα γιατί αναπτύχθηκαν (και σε ποιο πλαίσιο), και στη συνέχεια τι αντίκτυπο είχαν όχι μόνο στο συγκεκριμένο πεδίο της ψυχολογίας, αλλά και σε τομείς που σήμερα είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι, όπως η κοινωνιολογία, η παιδαγωγική και, γενικότερα, οι κοινωνικές επιστήμες.

Από αυτές τις βάσεις είναι δυνατόν να αναγνωρίσουμε (και επομένως να ενισχύσουμε) την τεράστια θεωρητική και πρακτική κληρονομιά που μας άφησε ο Άλφρεντ Άντλερ, ανακαλύπτοντας έτσι εκ νέου τη λειτουργική του εγκυρότητα στον κλινικό τομέα. Για να κατανοήσουμε την επικαιρότητα της κληρονομιάς του Άντλερ, δεν αρκεί να αναγνωρίσουμε πόσο οι θεωρίες του έχουν εισχωρήσει στην κοινή γλώσσα (σκεφτείτε μόνο την καθημερινή χρήση όρων όπως τρόπος ζωής και αίσθηση κατωτερότητας).

Επιπλέον, η συνάφεια των υποθέσεων της Αντλεριανής ψυχολογίας για την ψυχική λειτουργία γίνεται εύκολα αντιληπτή ακόμη και σήμερα, όχι μόνο στον εντοπισμό των προβλημάτων που διέπουν τη νεύρωση και τους ατομικούς δυσπροσαρμοστικούς μηχανισμούς λειτουργίας.

Η φόρμουλα που πρότεινε ο Άντλερ για την προσωπική ανάπτυξη, τόσο του ατόμου όσο και της κοινωνίας στο σύνολό της (η οποία διερευνάται λεπτομερώς στο τρίτο μέρος του βιβλίου), εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά επίκαιρη, όπως και τα προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν προκειμένου να κατανοηθεί σε βάθος η προσέγγιση της ύπαρξης που ορίζεται στο Νόημα της Ζωής. Από την αγάπη, από το αίσθημα της φιλίας και από την ανάγκη να βοηθήσει κανείς τους άλλους (μέσω της δικής του εργασίας) προκύπτει στην πραγματικότητα η δυνατότητα ανάπτυξης μιας κοινωνίας που θα βασίζει τη λειτουργία της στο κοινωνικό συναίσθημα και όχι στο ένστικτο της επικράτησης και στη θέληση για εξουσία. [¹]

Μέσα στις επόμενες σελίδες θα αναπτύξουμε, λοιπόν, αυτές τις γραμμές έρευνας, τόσο με τη διερεύνηση των θεωρητικών και πρακτικών βάσεων της Αντλεριανής ψυχολογίας, όσο και με τον εντοπισμό της άμεσης κληρονομιάς της (μέσα από το μεταγενέστερο έργο συγγραφέων και ερευνητών του χώρου) και της έμμεσης κληρονομιάς της (ξεκινώντας μια εκτεταμένη έρευνα των Ινστιτούτων και των Οργανισμών που σήμερα συνεχίζουν την Αντλεριανή προσέγγιση). Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, θα γίνει μια ανασκόπηση της ζωής του Άλφρεντ Άντλερ, των αρχών της Ατομικής Ψυχολογίας και της επίδρασης των θεωριών του Άντλερ στην ψυχολογία, ενώ το τελευταίο μέρος του βιβλίου αυτού αποτελεί αντικείμενο μιας εκτεταμένης έρευνας με στόχο τη συλλογή πληροφοριών και τη δημιουργία μιας στατιστικής βάσης δεδομένων για τις οργανώσεις του Άντλερ που δραστηριοποιούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο (υποδιαιρεμένες και οργανωμένες ανά γεωγραφική βάση).

Η ΖΩΉ ΤΟΥ ALFRED ADLER ΚΑΙ Ο ΡΌΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΌ ΚΊΝΗΜΑ

Ανακαλύπτοντας εκ νέου τον Άλφρεντ Άντλερ: τα βιογραφικά στοιχεία της παιδικής ηλικίας

Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωμένο στην ανθρώπινη οικογένεια, με την ελπίδα ότι τα μέλη της θα μάθουν από τις σελίδες του να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους [²]

Άλφρεντ Άντλερ

Η εκ νέου ανακάλυψη της αξίας των θέσεων του Άντλερ μπορεί να ξεκινήσει μόνο από την ιστορία της βιογραφίας του και από τις επιπτώσεις που είχαν τα γεγονότα της ζωής του στις θεωρητικές και πρακτικές διατυπώσεις του. Στην πραγματικότητα, ο ίδιος ο Άντλερ έδωσε έμφαση στη σημασία των πρώιμων εμπειριών της ζωής ως θεμελιώδους στοιχείου για την ανάπτυξη του δικού του δυναμικού στυλ, μιας αρχής που θα αποτελέσει στη συνέχεια για κάθε άτομο την προϋπόθεση για την υπέρβαση της φυσικής κατάστασης ανεπάρκειας, που προκύπτει από τις δυσμενείς φυσικές και γνωστικές συγκρίσεις με τους ενήλικες γενικά και με το ανεξερεύνητο ακόμη περιβάλλον γύρω του [³]

Ο Άλφρεντ Άντλερ ήρθε στον κόσμο στο Πέντσινγκ (κοντά στη Βιέννη) στις 7 Φεβρουαρίου 1870, σε μια εβραϊκή οικογένεια ουγγρικής καταγωγής. Γεννήθηκε από τον Leopold Adler και την Pauline Beer Adler (σύζυγος της Raissa Timofeyewna Adler, πατέρας των Dr. Valentine Dina Adler-Sas, Dr. Alexandra Adler, Kurt Alfred Adler και Cornelia Nelly Sternberg [⁴] ). Ήταν ο δεύτερος γιος μεταξύ επτά (αδελφός του Sigmund Adler, της Hermine Ratz, του Rudolf Adler, της Irma Fried, του Dr. Phil. Max Adler και Richard Adler): μια λεπτομέρεια που επισημάνθηκε από τον ίδιο ψυχαναλυτή όταν βρέθηκε να αναλύει την επίδραση που έχει στον ψυχισμό η σειρά γέννησης μέσα στην οικογένεια, επισημαίνοντας ότι συχνά οι δευτερότοκοι γίνονται φιλόδοξοι άνθρωποι, αφού από την παιδική τους ηλικία προσπαθούν να ταιριάξουν με τα παιδιά που είναι μεγαλύτερα από αυτούς [⁵]

Το ιστορικό πλαίσιο είναι αυτό της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας που βρίσκεται σε διαδικασία βαθιάς αλλαγής. Λίγα χρόνια νωρίτερα (το 1867) ο Φραγκίσκος Ιωσήφ είχε υπογράψει την Αντιστάθμιση, έναν ιστορικό συμβιβασμό μεταξύ της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων και του Βασιλείου της Ουγγαρίας, ενώ λιγότερο από δεκαπέντε χρόνια αργότερα ο Αρχιδούκας Φραγκίσκος Φερδινάνδος δολοφονήθηκε στο Σεράγεβο (το 1914) και άρχισε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος.

Αυτές οι ιστορικές αναφορές βοηθούν στην πλαισίωση των μεγάλων κινημάτων αλλαγής που χαρακτήρισαν την κοινωνία στην οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε ο Άντλερ.

Οι γονείς του μελλοντικού ιδρυτή της ατομικής ψυχολογίας κατάγονταν από το Μπούργκενλαντ- σήμερα είναι ένα μικρό αυστριακό έδαφος που συνορεύει με την Ουγγαρία, αλλά εκείνη την εποχή ήταν ουγγρικό έδαφος που συνορεύει με την Αυστρία. Στην πραγματικότητα, η περιοχή χρησίμευε ως συνδετική περιοχή μεταξύ των δύο κρατών πριν από την εδαφική τους ένωση.

Ο πατέρας μετακόμισε στην Αυστρία με την οικογένειά του πριν από τη γέννηση του Άλφρεντ και εδώ προσπάθησε να ξεκινήσει τη δική του επιχείρηση- ήταν έμπορος σιτηρών, ενώ η μητέρα είχε το ρόλο της νοικοκυράς και φρόντιζε τα παιδιά. Ο πατέρας ήταν μια καθησυχαστική φιγούρα, αισιόδοξος και παρών στην οικογένεια. Επιπλέον, φαινόταν να έχει μια ιδιαίτερα επιεική στάση απέναντι στον γιο του, σε τέτοιο βαθμό που τον άφηνε να τον συνοδεύει σε μεγάλους περιπάτους και του έδινε πρακτικές συμβουλές για τη ζωή (Bosetto, 2015 σ. 1).

Συνεπώς, ο Άλφρεντ Άντλερ φαίνεται να κληρονόμησε από τον πατέρα του ένα σημαντικό υπόβαθρο στην ερμηνεία του νοήματος της ζωής, καθώς και την ικανότητα να ζει το χρόνο του στο έπακρο- μια ικανότητα που αναγνωρίστηκε παγκοσμίως κατά τη διάρκεια της ζωής του και εκ των υστέρων.

Η κατάσταση της οικογένειάς του ήταν αρχικά ελαφρώς καλύτερη από εκείνη που αντιμετώπιζαν αρχικά πολλοί πολίτες εβραϊκής θρησκείας στην Αυστριακή Αυτοκρατορία (λόγω ενός ιδιαίτερου νομικού χαρακτηρισμού που αναγνωριζόταν σε περιφερειακό επίπεδο [⁶] ), αλλά παρόλα αυτά σύντομα αντιμετώπισαν μια δύσκολη οικονομική κατάσταση και στη συνέχεια την οικονομική αποτυχία. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ο πατέρας ξεκίνησε μια μικρή επιχείρηση, χωρίς όμως να καταφέρει ποτέ να επιτύχει οικονομική επιτυχία. Μια κατάσταση που τραβήχτηκε με την πάροδο του χρόνου και που βρήκε ανακούφιση μόνο όταν ο αδελφός του Άλφρεντ κατάφερε να εξασφαλίσει ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο για όλη την οικογένεια, καθώς έγινε ένας εξειδικευμένος επιχειρηματίας.

Κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας, οι γονείς του αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε μια δύσκολη οικονομική κατάσταση αλλάζοντας πολλές φορές τόπο διαμονής. Και αυτό επηρέασε τις πρώτες εμπειρίες του νεαρού Άλφρεντ, καθώς ήρθε αντιμέτωπος με αλλαγές στο περιβάλλον του όχι μόνο από φυσική άποψη, αλλά και από κοινωνική και πολιτιστική.

Όπου υπάρχει μια πρόκληση υπάρχει και μια ευκαιρία και αυτή η πτυχή βοήθησε σίγουρα στην ανάπτυξη της αίσθησης της φιλίας και της κοινωνικής ενσωμάτωσης που θα αποτελέσει το κόκκινο νήμα όλης της θεωρίας του Adler και που έχει τις ρίζες της σε αυτή την περίοδο της ζωής του μελλοντικού ψυχιάτρου και ψυχοθεραπευτή.

Μια άλλη πτυχή που πρέπει να τονιστεί σε αυτή τη φάση της ζωής του νεαρού Άντλερ είναι η ευαίσθητη υγεία του. Ο Άλφρεντ έπασχε στην πραγματικότητα από ραχίτιδα, μια ασθένεια χαρακτηριστική της παιδικής ηλικίας που χαρακτηρίζεται από αλλοιωμένη ανοργανοποίηση της οργανικής μήτρας του χόνδρου και των οστών κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης. Το αποτέλεσμα είναι μαλακά και χαλαρά οστά που καμπυλώνονται κάτω από το βάρος του σώματος, σε συνδυασμό με υπερβολική προεξοχή των μετωπιαίων εξογκωμάτων, καθυστερημένο κλείσιμο των φιντανελλών και ανωμαλίες στην οδοντοστοιχία [⁷] .

Το να πάσχει κανείς από ραχίτιδα στα τέλη του δέκατου ένατου και στις αρχές του εικοστού αιώνα σήμαινε ότι υφίστατο σοβαρούς περιορισμούς στη δυνατότητα μετακίνησης και σωματικής δραστηριότητας. Ένα φρένο που ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με την ανάγκη και την παιδική επιθυμία που εκδηλώνει κάθε παιδί να τρέχει και να παίζει σε ανοιχτούς χώρους. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι το περιβάλλον αναφοράς της παιδικής ηλικίας ήταν η ύπαιθρος, δεδομένου ότι η οικογένεια Adler ζούσε εκείνα τα χρόνια σε ένα περιβάλλον που θα μπορούσε να οριστεί ως αγροτικό. Επομένως, το περιβάλλον κατοικείται από ανοιχτούς χώρους και αγροτικά ζώα, όπως κοτόπουλα, αγελάδες, κατσίκες και άλογα. Μια πτυχή που δεν μπορεί παρά να εξεταστεί προσεκτικά στη μετέπειτα εξέλιξη του συγγραφέα και στην πολύ πρώιμη κλίση του για τη μελέτη της ιατρικής [⁸] .

Από την άλλη πλευρά, η σημασία των νεανικών εμπειριών για τον Άλφρεντ Άντλερ υπογραμμίστηκε και κατά τη διαδικασία της αυτοανάλυσης του