ΕΡΜΗΝEIΑ ΤΟΥ ΝOΜΟΥ ΜΕ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΜΟΝΤEΛΑ - προγνωστική δικαιοσύνη: Δίκη, a.d.r., προγνωστική δικαιοσύνη

By Luigi Viola

Το παρόν βιβλίο σκοπεύει να αποκαταστήσει την βεβαιότητα δικαίου, μέσω της χρήσης μαθηματικών μοντέλων: έχουν αναπτυχθεί μοντέλα τα οποία επιτρέπουν την ερμηνεία του νόμου, ξεκινώντας από την αξιολόγηση της μόνης υπάρχουσας νομικής διάταξης που ασχολείται με αυτό το θέμα expressis verbis και που είναι τo άρθρο 12 του εισαγωγικού νόμου. Το μοντέλο προτείνεται ως συμπλήρωμα της δραστηριότητας του νομικού (δικηγόρου, δικαστή, ακαδημαϊκού, συμβολαιογράφου, φιλομαθούς), επιτρέποντας τον προσδιορισμό της προτιμώμενης θεωρίας (συνεκτικής με το νόμο), με την έννοια της εξεύρεσης των ιδιαίτερων θεμάτων προς διευθέτηση.

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Diritto Avanzato
• Release date: Jun 30, 2021
• ISBN: 9791220820479

Book preview

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Το παρόν βιβλίο σκοπεύει να αποκαταστήσει

την βεβαιότητα δικαίου, μέσω της χρήσης μαθηματικών μοντέλων

: έχουν αναπτυχθεί μοντέλα τα οποία

επιτρέπουν την ερμηνεία του νόμου, ξεκινώντας από την αξιολόγηση

της μόνης υπάρχουσας νομικής διάταξης που ασχολείται με αυτό το

θέμα

expressis verbis και που είναι τ

o άρθρο 12 του εισαγωγικού νόμου. Το

μοντέλο

προτείνεται ως συμπλήρωμα της δραστηριότητας του

νομικού

(δικηγόρου, δικαστή, ακαδημαϊκού, συμβολαιογράφου,

φιλομαθούς), επιτρέποντας

τον προσδιορισμό της προτιμώμενης θεωρίας

(συνεκτικής με το νόμο), με την έννοια της εξεύρεσης των

ιδιαίτερων θεμάτων προς διευθέτηση.

Το βιβλίο εξηγεί – λεπτομερώς – την λειτουργεία και αποδεικνύει την

εφαρμογή σε αποφάσεις νομοφυλακτικές:

- με εμπειρική βάση, επαληθεύοντας εάν το μοντέλο οδηγεί στο ίδιο

αποτέλεσμα με αυτό του ΄Αρειου Πάγου και βάσει ίδιων μεταβλητών,

- με προγνωστική βάση, προβλέποντας την έκβαση αποφάσεων ακόμα μη

δημοσιευμένων.

Το αποτέλεσμα που έχει επιτευχθεί είναι σε μεγάλο βαθμό θετικό.

Το θέμα αποτέλεσε αντικείμενο συνεχούς συζήτησης στο

Centro Studi di Diritto Avanzato

(Κέντρο Προηγμένων Νομικών Μελετών)∙ παρουσιάστηκε

(στην έκδοση 1.3., κατόπιν βελτιωμένη) στην ιταλική Βουλή στις

30.3.2017.

Η πρώτη έκδοση πιστοποιήθηκε ως

 

 

Best

 

 

Seller από την Amazon και την Corriere della Sera, πωλώντας χιλιάδες αντίτυπα σε όλη τον κόσμο (

Ιταλία, Βραζιλία, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ισπανία,

Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Ελβετία, Τσεχική Δημοκρατία, Αυστρία,

Ινδονησία

) το έργο χαρακτηρίστηκε ως επανάσταση από διάφορες εφημερίδες.

Αυτή

η δεύτερη έκδοση

, αξιοποιώντας την αποκτηθείσα

εμπειρία από τις πολυάριθμες παρουσιάσεις του έργου που

πραγματοποιήθηκαν σε ολόκληρη την Ιταλία (Milano, Roma, Messina,

Reggio Calabria, Bari κ.λπ.), συμπληρώνεται με:

- 

βελτίωση του κύριου αλγορίθμου ερμηνείας

-  διεύρυνση του αντικειμένου της έρευνας σχετικά με την

αναλογία, μέσω των μοντέλων

-  διεύρυνση της μελέτης και στα

συστήματα του

 

 

common

 

 

law , με την επιβεβαίωση της καθολικότητας των κριτηρίων ερμηνείας.

Το έργο έχει μεταφραστεί επίσης

στα αγγλικά ( Interpretation of law through mathematical models ), με την πρόβλεψη μεταφράσεων και στα γερμανικά και ισπανικά.

Αναμένεται μια

περιοδεία παρουσίασης του έργου

, με έναρξη από την

 

Ρώμη, στην έδρα της Εγκυκλοπαίδειας Treccani, και στην συνέχεια στο Λονδίνο, Βερολίνο και Νέα Υόρκη

.

 

Κανένας νομικός δεν θα είναι πιά ο ίδιος.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ της ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Tο δοκίμιο του Luigi Viola, δικηγόρου και καθηγητή πανεπιστημίου

του Πολιτικού δικονομικού δίκαιου (

SSPL

), πού εξετάζει το θέμα της ερμηνείας του νόμου με

μαθηματικά μοντέλα είναι ένα σημείο καμπής στον τομέα της ερμηνείας

και της εφαρμογής των νομικών κανόνων.

Σκοπός του βιβλίου είναι να αποκατασταθεί  η βεβαιότητα του νόμου

χρησιμοποιώντας μαθηματικά μοντέλα, διαμορφωμένα τοιουτοτρόπως ώστε

να αποτελούν  ενσωμάτωση της δραστηριότητας του νομικού, έτσι ώστε

να είναι δυνατή η αναγνώριση της μελέτης, δηλαδή της ερμηνείας και

της εφαρμόσιμης λύσης, κατά προτίμηση, με την  πεποίθηση ή με την

ελπίδα ότι με τη χρήση μαθηματικών μοντέλων κανένας νομικός  δεν θα

είναι πιά ο ίδιος.

Ο επιδιωκόμενος στόχος και το περιγραφόμενο πανόραμα είναι

συναρπαστικό, αλλά  ταυτόχρονα προβληματίζουν.

Στη Χώρα μας η δικαιοσύνη και το αίσθημα της πλειοψηφίας των

πολιτών προς την δικαιοσύνη έχουν αλλάξει βαθιά τα τελευταία

χρόνια. Ο επιδιωκόμενος από το δικαστικό σύστημα στόχος και

η κοινή προσδοκία όσων περιμένουν το αποτέλεσμα μιας δίκης

είναι γιά μία  δικαιοσύνη βέβαια, ταχεία, έγκαιρη και

αποτελεσματική, ενώ τα αρνητικά στοιχεία έχουν να κάνουν γενικά με

το δικαστικό μας σύστημα όσον αφορά στην βραδύτητα της δικαιοσύνης

και στην αβεβαιότητα της έκβασης της διαδικασίας. Τότε λοιπόν

είναι κατανοητό πως η χρήση μαθηματικών μοντέλων πού επιτρέπει,

ειδικά σε περιπτώσεις με σειριακό χαρακτήρα και που βασίζονται σε

πανομοιότυπες και επαναλαμβανόμενες υποθέσεις, την επίτευξη

μεγαλύτερης προβλεψιμότητας των αποφάσεων και έναν υψηλότερο βαθμό

βεβαιότητας της δικαιοσύνης, καθώς και ταχύτερους χρόνους επίλυσης

των υποθέσεων, μπορεί να γίνει ευμενώς αποδεκτή από τους νομικούς

κύκλους. 

Αλλά αν θεωρηθεί ότι η ουσία της δίκης έγκειται, αφενός μεν, στην

αμφιβολία του δικαστή, η οποία ξεπερνιέται μόνο μέσω της πλήρους

και ελεύθερης κατ’αντιπαράσταση εξέτασης των διαδίκων, και αφετέρου

δε στην καινοτόμο λειτουργία, που θεσπίζει συχνά νέους κανόνες

προστασίας, της νομολογίας, μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει πώς η

απόφαση της δίκης τροφοδοτείται με γνώση και αξιολογήσεις που δεν

μπορούν να είναι μόνο απόρροια μαθηματικών υπολογισμών.

Ο θεμελιώδης ρόλος της γνωστικής ικανότητας των ιθυνόντων του

δίκαιου, στην νομική δογματική και στην νομική κουλτούρα εν γένει,

είναι αυτός του να διανύσουν όλους τα νέους ορίζοντες που

βασίζονται σε μηχανισμούς αυτόματης και μαθηματικής αξιολὀγησης,

αλλά και να διατηρήσουν την θεμελιώδη αξία μίας δικαιοσύνης που

τρέφεται από τις συνεισφορές και τα ερεθίσματα της ανάπτυξης και

της αλλαγής ταυτοχρόνως, εγγενή στην πλήρη εφαρμογή της

κατ’αντιπαράσταση εξέτασης των διαδίκων και στην ελεύθερη και χωρίς

ορούς διαμόρφωση της δικαστικής απόφασης από τον δικαστή.

Προς αυτή την κατεύθυνση της πολιτιστικής διαμεσολάβησης, δηλαδή

της χρήσης νέων τεχνολογικών πόρων ταυτόχρονα με προσεκτικές και

συνετές ερμηνευτικές προσπάθειες των σχετικών νομικών κανόνων,

τίθεται το Δοκίμιο του Viola, το  οποίο είναι σε δεύτερη έκδοση και

έχει γίνει σίγουρο σημείο αναφοράς για όσους θέλουν να συνεχίσουν

να διερευνούν περαιτέρω το ζήτημα της προγνωστικής δικαιοσύνης.

Ρώμη, 27 Ιουλίου 2018 

Stefano SCHIRÒ

(Πρόεδρος του Πρώτου Πολιτικού Τμήματος,

του Αρείου Πάγου)

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ της ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Μπροστά στο άγνωστο ηχούν τα λόγια του Δάντη: "σεις δεν πλαστήκατε

γιά να ζείτε σαν τα ζώα, αλλά

την αρετή και την γνώση γιά ν’ακολουθάτε".

Αντιμετωπίζοντας την αβεβαιότητα, μέσω του ισχυρότερου εργαλείου

που διαθέτει ο άνθρωπος, μπορεί να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη προς την

Δικαιοσύνη.

Όντως, η μαθηματική λογική έχει το μοναδικό πλεονέκτημα ότι μπορεί

να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε μορφή γνώσης καθώς και, κυρίως, στην

διακυβέρνηση των κοινωνικών κανόνων.

Η πιό διαδεδομένη ιδέα στη σύγχρονη νομική σκέψη είναι ότι, ισάξια,

μπορεί να υπάρχουν πολλές ερμηνείες του νόμου, και ότι, με την

πάροδο του χρόνου, αυτές οι ερμηνείες μπορούν (μάλλον πρέπει) να

αλλάξουν χωρίς απαραίτητα να πρέπει να αλλάξει και ο νόμος.

Αλλά ποιός πολίτης θα δεχόταν την ιδέα ότι η μοίρα του, ακόμα και

αυτή η ελευθερία του, θα αποφασίζονται από την ερμηνεία της

στιγμής;

Ό,τι υπάρχει στη φύση, μπορεί να ειπωθεί ότι είναι ή ότι δεν είναι.

Αντ'αυτού, υποστηρίζεται ότι ένας νόμος πρέπει να θεωρείται ότι

μπορεί, συγχρόνως, να είναι (κατά κάποιο τρόπο) ή να μην είναι (με

αυτόν τον τρόπο). Έτσι, ο ερμηνευτής καταλήγει να θεωρεί τα όριά

του σαν  τα όρια του θέματος με το οποίο ασχολείται.

Αντιθέτως, όταν η πολιτική απόφαση μεταφράζεται σε κανόνα, η

σημασία της μπορεί να προσδιοριστεί αντικειμενικά, μέσω επίσημων

διαδικασιών: η δικαστική τάξη είναι ο ναός της ορθολογικής σκέψης

και όχι ο τόπος του Χάους.

Η ερμηνεία του νόμου με τα μαθηματικά μοντέλα δεν είναι μόνο ο

τρόπος για να αποκατασταθεί η βεβαιότητα του νόμου, αλλά και η

προσπάθεια να υλοποιηθεί η μέγιστη φιλοδοξία του σύγχρονου

πολιτισμού: να ξεπεραστεί το δόγμα ad

impossibilia nemo tenetur.

Francesco BELLOMO

(Νομικός Σύμβουλος του Κράτους)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΓΕΝΙΚΟ ΕΙΚΟΝΑ

1. Η Ερμηνεία

Η ερμηνεία μπορεί να οριστεί ως δραστηριότητα που στοχεύει στην κατανόηση της σημασίας μιας λέξης ή ενός συνόλου λέξεων [1] ; στον νομικό τομέα, η ερμηνεία είναι μια δραστηριότητα που αποσκοπεί στην κατανόηση της έννοιας μιας ή περισσοτέρων διατάξεων νόμων, προκειμένου να εφαρμοστεί ή να εφαρμοστούν στην συγκεκριμένη περίπτωση.

Πρόκειται για μια σύνθετη και καθόλου απλή δραστηριότητα, πολύ σημαντική διότι, ανάλογα με την ερμηνευτική επιλογή που ακολουθείται, μπορεί να επιφέρει διαμετρικά αντίθετες επιπτώσεις όσον αφορά τις κυρώσεις.

Με την πάροδο των ετών, οι ερμηνευτικές αβεβαιότητες δεν μειώθηκαν, καθιστώντας συχνά τη διαδικασία (αστική, ποινική, διοικητική) εντελώς απρόβλεπτη, συνοδευόμενη επίσης από καθυστερήσεις [2] που δεν είναι πλέον βιώσιμες έχει ακόμη ειπωθεί [3] ότι, όλο και πιο συχνά, οι αξιολογήσεις του δικαστή είναι αχαλίνωτες, ελεύθερες και σύμφωνες με τις προσωπικές του πεποιθήσεις και εκτός του πλαισίου των κριτηρίων που ορίζει ο νομοθέτης.

Μπορεί να έχουν δίκιο

 

[4]

όσοι υποστηρίζουν

 

[5]

το ότι δεν θέλουν να βρουν πηγές ως προϋπάρχοντα δεδομένα

στην ερμηνευτική τους δραστηριότητα, οι ίδιοι οι διερμηνείς οι

οποίοι και καθορίζουν, μέσω ερμηνείας, τι είναι η πηγή και ποιός ο

εκάστοτε  βαθμός της επιληψιμότητας

 

[6]

με μια τέτοια πολυκεντρική και δικτυωτἠ κανονιστική

παραγωγή, ο διερμηνέας αναγκάζεται πλέον να ανασυνθέτει συνεχώς, να

διαμεσολαβεί, ακόμα και να προσδιορίζει το σωστό ιεραρχικό βήμα και

το βαθμό της δεσμευτικής δύναμης της πηγής, ή τον λόγο υπεροχής

μεταξύ των διαφορετικών συγκρουόμενων πηγών

 

[7]

.

Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε μεγαλύτερη βεβαιότητα δικαίου σε

κάποιον, τάχιστα, σύμφωνα με το άρθρο 111 του συντάγματος, ο οποίος

ενδιαφέρεται γιά δίκαια δίκη;

Μια δυνατή λύση μπορεί να υπάρξει αν συνδιάσουμε την ερμηνεία

δικαίου με τις ακριβείς επιστήμες· τα ωφέλη θα ήταν σημαντικά

διότι:

-  θα υπήρχε μεγαλύτερη βεβαιότητα, νοούμενη και σαν προβλεψιμότητα

της δικαστικής έκβασης· αν μία ύλη αβέβαιη όσο η νομική σχετισθεί

με μία πιό συγκεκριμένη ύλη, όπως γιά παράδειγμα τα μαθηματικά,

τότε η πρώτη μόνο ωφέλη μπορεί να έχει επαυξάνοντας τον βαθμό

βεβαιότητας·

-  θα υπήρχε μεγαλύτερη ταχύτητα επειδή τα μαθηματικά μοντέλα

υλοποιούνται γιά να απλοποιήσουν· λοιπόν, αν απλοποιθεί η ερμηνεία,

μέσω μαθηματικών μοντέλων όντως, τότε η διαδικασία λήψης αποφάσεων

γίνεται ταχύτερη.

Σε μία ιστορική στιγμή όπου έρχονται στην επιφάνεια πολυάριθμες

ερμηνευτικές διαφορές, προκειμένου να μην καταστεί το δίκαιο

εντελώς αβέβαιο και, ως εκ τούτου, άχρηστο αν όχι επικίνδυνο, ο

πιθανός εφικτός δρόμος γιά να αυξήσουμε την βεβαιότητα φαίνεται να

είναι αυτός των μοντέλων, ακόμη καί μαθηματικών, πού προσφέρουν

σιγουριά, αξιοπιστία και ταχύτητα.

---

[1] Πρόκειται για την εφαρμογή της νομοθετικής διάταξης στην συγκεκριμένη περίπτωση μετά τη διευκρίνιση της ασάφειας και αναπλήρωση των κενών νόμου Interpretazione, στην Treccani, Enc . Giur . (Treccani, 2018).

[2] SPINA, Irragionevole durata del processo, Milano, 2017.

[3] BIN, A discrezione del giudice. Ordine e disordine: una prospettiva quantistica, Milano, 2014, 7.

[4] DI PORTO, Calcolo giuridico secondo la legge nell’età della giurisdizione. Il ritorno del testo normativo, στο CARLEO (με επιμέλεια του), Calcolabilità giuridica, Bologna, 2017, 124.

[5] PINO, La gerarchia delle fonti del diritto. Costruzione, decostruzione, ricostruzione, στην Ars interpretandi, XVI, 2011, 53.

[6] PINO, αναφ.

[7] MANES, Il giudice nel labirinto. Profili delle intersezioni tra diritto penale e fonti sovranazionali , Roma, 2012, 20.

2. Μαθηματικά μοντέλα

Η νομική ερμηνεία, ως δραστηριότητα, είναι πράγματι διαπερατή από μαθηματικά μοντέλα, ή εν πάση περιπτώσει από τέτοιου είδους υποδείγματα που δύνανται να καθορίζουν την προβλεψικότητα της απόφασης;

2.1. Η αντικειμενική θεωρία

Χρησιμοποιώντας μια συγκεκριμένη προσέγγιση

 

 

[1] , η απάντηση θα είναι θετική

 

[2]

: δεδομένου ότι ο κανόνας δεν περιορίζεται στην περιγραφή

ενός γενικού και μελλοντικού γεγονότος, αλλά συνδέει με την ύπαρξή

του ένα νομικό αποτέλεσμα (τιμωρία ή βράβευση, ποινή ή ανταμοιβή,

σύσταση ή τροποποίηση ή απάλειψη υποκειμενικών καταστάσεων), και

έτσι το άτομο μπορεί να υπολογίσει τις συνέπειες

 

[3]

.

Το δικαίωμα βασίζεται σε γραπτούς κανόνες και η βεβαιότητα του

νόμου δεν είναι τίποτα άλλο από την προβλεψιμότητα του δικαστικού

αποτελέσματος τελικά, θα εξακολουθεί να είναι ένα τυπικό ορθολογικό

 

[4]

δικαίωμα.

Βεβαιότητα του δικαίου σημαίνει ότι η σαφήνεια, η αναγνωριστικότητα

και η μονοσημαντότητα  των κανόνων καί η συνεπής καί άμεση εφαρμογή

τους από τις αρμόδιες αρχές, καί ιδίως από τους δικαστές,

προσφέρουν στους εταίρους μια εύλογη ασφάλεια σχετικά με τις

νομικές συνέπειες μιάς συμπεριφοράς ή μιάς κατάστασης

 

[5]

.

Ακόμη και η μηχανογραφημένη

 

[6]

εφαρμογή του νόμου θα ήταν δυνατή όχι μόνο για την

διαπίστωση των πραγματικών περιστατικών, αλλά μόνο και μόνο για την

ομοιόμορφη ερμηνεία του νόμου που πρέπει να εφαρμόζεται στα

γεγονότα αυτά  (γεγονότα που επιβεβαιώθηκαν με παραδοσιακούς

τρόπους από το δικαστήριο) ορισμένοι νόμοι είναι ήδη αλγόριθμοι

 

[7]

.

Προκειμένου να διασφαλισθεί η αντικειμενικότητα καί, κατά συνέπεια,

η προβλεψιμότητα, συμβάλλουν  οι ερμηνευτικοί κανόνες ούτως ώστε να

βρεθεί η έννοια του νόμου πού θα είναι

inferendus καί όχι efferendus

, σύμφωνα με το άρθρο 12 του Εισαγωγικού Νόμου,

δηλαδή να είναι αυθεντική και όχι επιβαλλόμενη από εξωτερικούς

παράγοντες: ένα δίκαιο που να μπορεί να υπολογιστεί – δηλαδή

θεμελιωμένο σε συγκεκριμένους κανόνες, στην κρίση της υπαγωγής καί

στην ερμηνευτική

 

[8]

μεθοδολογία – είναι σε θέση να προσφέρει την ακρίβεια της

μεθόδου του, όχι την δικαιοσύνη, αλλά την θετικότητα των επιλογών,

την συνοχή μεταξύ κανόνα καί απόφασης· κάθε δίκαιο, που

ανταποκρίνεται στα προαναφερόμενα, θα δύναται να υπολογισθεί

προληπτικά

 

[9]

. 

Το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο

 

[10]

αποτιμά την εύλογη προβλεψιμότητα της απόφασης,

αντιτιθέμενο της απόφασης που έρχεται σε αντίθεση με ό,τι

Από τη νομολογία αυτή προκύπτει ότι η έννοια του «νόμου» κατά

την έννοια του άρθρου 7, αριθμός 1, αντιστοιχεί σε εκείνη του

«νόμου» που χρησιμοποιείται σε άλλες διατάξεις της ΕΔΑΔ και

περιλαμβάνει τόσο το νομοθετικό όσο και το νομικό δικαίωμα

προέλευσης. Αυτή η διάταξη, η οποία επιβάλλει κυρώσεις ιδίως στην

αρχή της νομικής