Πνοή Ακτίστου

By Γεώργιος Ι. Μαντζαρίδης

«Τὸ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ» (Ἰωάν. 3,8). Πνέει κυρίως στοὺς Ἁγίους. Αὐτοὶ ἔχουν ἀποκτήσει μόνιμα τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἔχουν ἀφομοιώσει τὴν Χάρη Του. Ὑπάκουσαν καὶ ἔθεσαν ὡς σκοπὸ τῆς ζωῆς τους τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, «ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιὸς εἰμι» (Α΄ Πέτρ. 1,16). Μὲ ὅλη τὴν προαίρεση καὶ τὴν ἔφεση τῆς ψυχῆς τους, μὲ ὅλο τὸν πόθο καὶ τὴν δραστηριότητά τους στράφηκαν νὰ πραγματοποιήσουν αὐτὸν τὸν σκοπό. Ἔτσι καὶ ἀπὸ αὐτὴν ἐδῶ τὴν ζωὴ ἀπόκτησαν τὶς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ, ἔγιναν υἱοὶ τοῦ Θεοῦ, θαυματούργησαν, μετέδωσαν ἀπὸ τὴν Χάρη ποὺ ἔλαβαν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ στοὺς συνανθρώπους τους. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὠφέλησαν ὅλη τὴν κτίση. Ἡ ἁγιότητα ἑνὸς ἀνθρώπου γίνεται αἰτία μεταμορφώσεως καὶ αὐτῆς τῆς ἄλογης κτίσεως, δίνοντάς μας ἔτσι μία εἰκόνα τῆς ζωῆς τοῦ Παραδείσου. Αὐτὸ δὲν τὸ συναντοῦμε μόνο στοὺς βίους τῶν παλαιῶν Ἁγίων, ἀλλὰ τὸ παρατηρήσαμε καὶ ἐμεῖς προσωπικὰ στὶς σύγχρονες ἁγιασμένες μορφὲς τῆς Ἐκκλησίας.

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου
• Release date: Mar 12, 2022
• ISBN: 9786185501211

Book preview

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ὁ Θεὸς ποὺ θέλει «πάντας ἀνθρώπους σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν» (Α΄ Τιμ. 2,4) καλεῖ ὅλους σὲ μία πνευματικὴ ἀναγέννηση, στὴν νέα ζωή, τὴν ἐν Χριστῷ ζωή. Οἱ ἄνθρωποι πρέπει νὰ ἀναγεννηθοῦν πνευματικά, νὰ περπατήσουν «ἐν καινότητι ζωῆς» (Ρωμ. 6,4) γιὰ νὰ βροῦν τὴν ὁλοκλήρωσή τους ὡς πρόσωπα.

Ἡ πορεία τοῦ νέου ἐν Χριστῷ ἀνθρώπου εἶναι πορεία πρὸς τὸ Ἄκτιστο. Πῶς μπορεῖ ὅμως ὁ κτιστὸς ἄνθρωπος νὰ συντονιστεῖ μὲ τὸ Ἄκτιστο; Ὁ Θεάνθρωπος Χριστὸς ποὺ προσέλαβε στὴν ὑπόστασή Του τὴν κτιστὴ ἀνθρώπινη φύση ἑνώνοντάς την μὲ τὴν ἄκτιστη θεία φύση Του εἶναι ὁ μόνος ὁδηγὸς πρὸς τὸ Ἄκτιστο καὶ οὐσιαστικὰ ὁ μόνος παροχεὺς τῆς ἄκτιστης ζωῆς γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Ὁ τρόπος ζωῆς ποὺ μᾶς ἄφησε ὁ Χριστὸς μὲ τὸν ἐπὶ γῆς βίο Του, ἀλλὰ καὶ ἡ διδαχή Του, οἱ ἐντολές Του, ἀποτελοῦν τὸν ἀπλανῆ ὁδηγὸ γιὰ τὴν βίωση τοῦ Ἀκτίστου.

Τὸ Ἄκτιστο βιώνεται ἀπὸ τὸν πράο καὶ ταπεινὸ τῇ καρδίᾳ, ὅπως καὶ ὁ Χριστὸς εἶναι «πρᾷος καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ» (Ματθ. 11,29). Ἡ κυρία ὁδὸς εἶναι ἡ κάθοδος, δηλαδὴ νὰ κατεβάζει κάποιος συνέχεια τὸν ἑαυτό του, νὰ τὸν βάζει κάτω ἀπὸ τὸν ἀδελφό του σὲ κάθε περίσταση. Μὲ τὴν κένωση τοῦ ἑαυτοῦ του, μὲ τὴν ταπείνωση, θὰ συναντήσει ὁ πιστὸς τὸν Χριστό, θὰ βιώσει τὸ Ἄκτιστο.

Ὁ Χριστὸς ὅταν ἦλθε ἐπὶ τῆς γῆς, ἀνέτρεψε τὴν τάξη ἱεραρχίας ποὺ ἐπικρατοῦσε καὶ ἐπικρατεῖ στὸ κοινωνικὸ ἐπίπεδο. Δηλαδὴ ὁ ἀνώτερος ἱεραρχικὰ βρίσκεται στὴν κορυφὴ τῆς πυραμίδας καὶ ἀπὸ κάτω οἱ ὑφιστάμενοί του. Ἔτσι δομεῖται ἡ κοινωνία. Ὁ Χριστὸς ὅμως ἔβαλε τὸν ἑαυτό του στὴν κορυφὴ τῆς ἀνεστραμμένης πλέον τώρα πυραμίδας, ὥστε νὰ δέχεται τὸ βάρος ὅλης της ἀνθρωπότητος. Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ταπεινώνει τὸν ἑαυτό του, ποὺ πηγαίνει πρὸς τὰ κάτω ἐκεῖ θὰ συναντήσει καὶ τὸν πράο καὶ ταπεινὸ Χριστό, δὲν θὰ Τὸν συναντήσει στὰ ὑψηλά. Ἐκεῖ θὰ ἑνωθεῖ μὲ τὸν Χριστὸ καὶ θὰ ἀποκτήσει τὴν ταπείνωσή Του. Μέσα σὲ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ ὁ Χριστὸς πρότεινε στοὺς μαθητές Του: «Ὁ μείζων ὑμῶν ἔσται ὑμῶν διάκονος» (Ματθ. 23,11). Καὶ ὁ ἀπόστολος Ἰάκωβος μᾶς συμβουλεύει καὶ μᾶς δίνει καὶ τὸ ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς καταβάσεώς μας «ταπεινώθητε ἐνώπιον τοῦ Κυρίου, καὶ ὑψώσει ὑμᾶς» (Ἰακ. 4,10). Θὰ μᾶς ὑψώσει στὴν ἀληθινὴ ἐν Χριστῷ ἄκτιστη ζωή.

Οἱ ἄνθρωποι ποὺ βιώνουν τὴν θεία Χάρη πνέουν τὴν ἄκτιστη ζωὴ τοῦ Θεοῦ. «Τὸ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ» (Ἰωάν. 3,8). Πνέει κυρίως στοὺς Ἁγίους. Αὐτοὶ ἔχουν ἀποκτήσει μόνιμα τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἔχουν ἀφομοιώσει τὴν Χάρη Του. Ὑπάκουσαν καὶ ἔθεσαν ὡς σκοπὸ τῆς ζωῆς τους τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, «ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιὸς εἰμι» (Α΄ Πέτρ. 1,16). Μὲ ὅλη τὴν προαίρεση καὶ τὴν ἔφεση τῆς ψυχῆς τους, μὲ ὅλο τὸν πόθο καὶ τὴν δραστηριότητά τους στράφηκαν νὰ πραγματοποιήσουν αὐτὸν τὸν σκοπό. Ἔτσι καὶ ἀπὸ αὐτὴν ἐδῶ τὴν ζωὴ ἀπόκτησαν τὶς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ, ἔγιναν υἱοὶ τοῦ Θεοῦ, θαυματούργησαν, μετέδωσαν ἀπὸ τὴν Χάρη ποὺ ἔλαβαν ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ στοὺς συνανθρώπους τους· τοὺς μετέδωσαν κάτι ἀπὸ τὴν πνοὴ τοῦ Ἀκτίστου ποὺ βίωναν. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὠφέλησαν ὅλη τὴν κτίση. Ἡ ἁγιότητα ἑνὸς ἀνθρώπου δὲν γίνεται αἰτία νὰ μεταμορφωθοῦν πρὸς τὸ καλύτερο καὶ τελειότερο μόνον ὅσοι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τὸν πλησιάζουν, ἀλλὰ γίνεται αἰτία μεταμορφώσεως καὶ αὐτῆς τῆς ἄλογης κτίσεως, δίνοντάς μας ἔτσι μία εἰκόνα τῆς ζωῆς τοῦ Παραδείσου. Αὐτὸ δὲν τὸ συναντοῦμε μόνο στοὺς βίους τῶν παλαιῶν Ἁγίων, ἀλλὰ τὸ παρατηρήσαμε καὶ ἐμεῖς προσωπικὰ στὶς σύγχρονες ἁγιασμένες μορφὲς τῆς Ἐκκλησίας, τὸν Ἅγιο Ἐφραὶμ τὸν Κατουνακιώτη, τὸν Ἅγιο Σωφρόνιο, τὸν Ἅγιο Παΐσιο, τὸν Ἅγιο Πορφύριο τὸν Καυσοκαλυβίτη.

Τὸ Ἅγιον Ὄρος προβάλλει στὸν σύγχρονο ἄνθρωπο τὸ μήνυμα τοῦ ἁγιασμοῦ ὡς πνοὴ τοῦ Ἀκτίστου. Τὸ μήνυμα αὐτὸ δίνει νόημα καὶ περιεχόμενο στὴν ἀνθρώπινη ζωή. Μέσα στὴν ἀφθονία τῶν ψεύτικων ἀγαθῶν, ποὺ προσφέρει ἡ ἐποχή μας στὸν ἄνθρωπο, λησμονεῖται τὸ «ὄντως ἀγαθό». Μέσα στὸ πλῆθος τῶν ἀπατηλῶν ἀληθειῶν παραμερίζεται ἡ πραγματικὴ ἀλήθεια. Μέσα στὴν πολυμορφία τῶν διαφημιζομένων στόχων ποὺ προβάλλονται παραμερίζεται καὶ ἀποκρύπτεται ὁ κατεξοχὴν στόχος καὶ σκοπὸς τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ὁ σκοπός του αὐτός, τὸ «ἕν, οὗ ἐστι χρεία», εἶναι ὁ ἁγιασμός, ἡ ἕνωσή του μὲ τὸν ἄκτιστο Θεό.

Εὐχαριστοῦμε θερμὰ τὸν σεβαστὸ καὶ ἀγαπητό μας καθηγητὴ κ. Γεώργιο Μαντζαρίδη ποὺ μᾶς ἐμπιστεύτηκε γιὰ ἄλλη μία φορὰ νὰ συμπεριλάβουμε στὶς ἐκδόσεις τῆς Μονῆς μας τὸ παρὸν βιβλίο μὲ τίτλο «Πνοὴ Ἀκτίστου». Σὲ ὅλα τὰ θέματα τοῦ βιβλίου ποὺ πραγματεύεται ὁ συγγραφέας διακρίνεται ὁ μεστὸς βιωματικὸς θεολογικὸς λόγος του, ποὺ λείπει πολὺ στὶς ἡμέρες μας. Τὰ κείμενα αὐτὰ εὐωδιάζουν ἀπὸ τὴν πνοὴ τοῦ Ἀκτίστου. Ὁ μακαριστὸς Γέροντάς μας Ἰωσὴφ ἐκτιμοῦσε ἰδιαίτερα τὸν κ. Μαντζαρίδη καὶ μᾶς εἶχε προτρέψει ἀπὸ τὴν πρώτη ἡμέρα κιόλας τῆς γνωριμίας μας, «νὰ τὸν προσέχετε καὶ νὰ τὸν ἀναπαύετε τὸν κ. Μαντζαρίδη. Θὰ ὠφελήσει πολὺ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν συνοδία». Εὐχόμεθα τὸ βιβλίο αὐτὸ νὰ ἀποβεῖ ὠφέλιμο σὲ κάθε ἀναγνώστη καὶ νὰ δώσει ἔμπνευση ἄκτιστης ζωῆς.

Ὁ Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς

Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Ἡ διαφορὰ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα ὄντα τοῦ κόσμου ἔγκειται στὴν «κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν» Θεοῦ δημιουργία του. Τὸ «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο ὡς ἀνεξίτηλο δεδομένο. Τὸ «καθ’ ὁμοίωσιν» προβάλλει ὡς δυναμικὸ ζητούμενο. Ὁ ἄνθρωπος δὲν δημιουργήθηκε γιὰ νὰ παραμείνει αὐτὸ ποὺ εἶναι, ἀλλὰ γιὰ νὰ γίνει κάτι ποὺ ἀκόμα δὲν εἶναι· δὲν κατασκευάστηκε ὡς κάποιο εἶδος τελειωμένου ρομπότ, ἀλλὰ ὡς ζωντανὴ κτιστὴ εἰκόνα τοῦ ἄκτιστου Θεοῦ.

Ἤδη ὅμως ἀντιμετωπίζουμε μιὰ κραυγαλέα ἀντίφαση. Τὸ δεδομένο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀντίθετο πρὸς τὸ ζητούμενο ἀπὸ αὐτόν. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι κτιστὸ δημιούργημα, ἐνῶ τὸ ἀρχέτυπο, μὲ τὸ ὁποῖο καλεῖται νὰ ὁμοιάσει, εἶναι ἄκτιστο Πνεῦμα. Ὁ κτιστὸς ἄνθρωπος βιώνει κτιστὴ καὶ πεπερασμένη ζωή. Τὸ ἄκτιστο Πνεῦμα, ὁ Τριαδικὸς Θεός, διαθέτει πηγαία, ἄκτιστη καὶ ἀτελεύτητη ζωή. Ὁ κτιστὸς λοιπὸν ἄνθρωπος εἰκονίζει τὸν ἄκτιστο Θεὸ καὶ καλεῖται νὰ γίνει μέτοχος τῆς ἄκτιστης ζωῆς του. Αὐτὸς εἶναι ὁ μονόδρομος γιὰ τὴν τελείωσή του· γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῆς πραγματικῆς του ταυτότητας.

Ὁ περιορισμὸς τοῦ ἀνθρώπου στὸ ἐπίπεδο τοῦ κτιστοῦ ἰσοδυναμεῖ μὲ καθήλωση σὲ προκρούστεια κλίνη. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἀνύψωσή του στὴν ἀπειρότητα τοῦ ἀκτίστου εἶναι σαφὴς παραλογισμός. Ὑπάρχει ὅμως καὶ κάποια ἐνδιάμεση λύση, ποὺ ἀναδύεται ἀπὸ τὸ δεδομένο τοῦ ἀνθρώπινου εἶναι· ἡ διάνοιξη πρὸς τὸ ἄκτιστο, ποὺ προκύπτει ἀπὸ τὴν «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» κατασκευή του. Κάθε γνώρισμα, ποὺ διαθέτει ὁ ἄνθρωπος εἰκονίζοντας τὸν Θεό, ἀντικατοπτρίζει μέσα του τὸν ἄκτιστο Δημιουργό του. Καὶ τὸ καθένα ἀπὸ τὰ γνωρίσματα αὐτὰ εἶναι ἔναυσμα, ποὺ παραπέμπει τὸν ἄνθρωπο πρὸς τὸ ἄκτιστο ἀρχέτυπό του.

Ὅταν αὐτὰ τὰ γνωρίσματα τοῦ ἀνθρώπου, αὐτὲς οἱ ἀξίες του, παύσουν νὰ ζωογονοῦνται ἀπὸ τὴν πηγή τους, στερεύουν καὶ ἀποξηραίνονται. Ὁ ἄνθρωπος συρ­ρι­κνώνεται πνευματικὰ καὶ αἰσθάνεται ὑπαρξιακὴ ἀσφυξία. Νιώθει τὴν ἀνάγκη τῆς ἐπεκτάσεως καὶ τοῦ πλατυσμοῦ. Θέλει νὰ ἀναπνεύσει ἐλευθερία. Ἀδιαφορεῖ γιὰ τὶς ἀντικειμενοποιημένες ἀξίες καὶ τὰ συστήματα ἀξιῶν, γιατὶ περιορίζουν τὴν ἐλευθερία του καὶ τὸν ἀπαξιώνουν ὡς πρόσωπο. Ἀλλὰ καὶ ἡ ἀπεριόριστη ἐλευ­θερία ὡς ἀπροσδιόριστο σύστημα φενακίζει τὴν ἀλη­θινὴ ἐλευθερία. Θέλει τὴν ἐλευθερία ὡς ζωή. Καὶ ἡ ζωὴ ὑπάρχει στὸ πρόσωπο ποὺ σαρκώνει τὴν ἀλήθεια. Γνω­ρίζοντας τὴν σαρκωμένη ἀλήθεια γνωρίζει καὶ τὴν ἀληθινὴ ἐλευθερία· τὴν ἐλευθερία ποὺ καταυγάζεται ἀπὸ τὸ ἄκτιστο.

Ἡ διάνοιξη πρὸς τὸ ἄκτιστο φαλκιδεύεται ἀπὸ τὸ κτιστό. Ὁ ἄνθρωπος ὡς κτίσμα δὲν ἄντλησε ἀπὸ τὸν ἑαυτό του τὴν ὑπόστασή του οὔτε μπορεῖ νὰ ἐπιτύχει μόνος τὴν καταξίωσή του. Ὀφείλει διαρκῶς νὰ ἐπαληθεύεται ἀναφερόμενος στὸ ἀρχέτυπό του. Χωρὶς αὐτὸ δὲν ἔχει ὑπόσταση οὔτε καταξίωση· παραμένει ἀνούσια σκιά, ποὺ ἀγνοεῖ «τὸν τόπον αὐτῆς». Γι’ αὐτὸ καλεῖται νὰ ἀπαρνηθεῖ τὸν ἑαυτό του, ὥστε νὰ τὸν ξαναβρεῖ μέσα στὴν «καινὴ κτίση» ποὺ δημιούργησε ὁ Χριστός· μέσα στὸ Σῶμα του, στὴν Ἐκκλησία. Ἡ ἀπάρνηση αὐτὴ δὲν πρέπει νὰ ἀναβάλλεται γιὰ ἀργότερα, ἀλλὰ νὰ πραγματοποιεῖται «καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἄχρις οὗ τὸ σήμερον καλεῖται»¹. Ὀφείλει νὰ γίνεται στὸ ἑκάστοτε τώρα, γιατὶ πρέπει τώρα νὰ μποῦμε σὲ αὐτὸ ποὺ θέλουμε κάποτε νὰ φθάσουμε².

Παρὰ ταῦτα ὁ ἄνθρωπος συμπεριφέρεται ὡς αὐτόνομο ἄτομο, ποὺ ἐπιδιώκει τὴν αὐτοκαταξίωσή του. Ἐδῶ ἔγκειται ἡ μεγάλη ἀστοχία του ἢ μὲ θεολογικὴ ὁρολογία ἡ ἁμαρτία του, δηλαδὴ ἡ ἀλλοτρίωση ἀπὸ τὸν αἴτιο τῆς ὑπάρξεώς του, τὸν Θεό. Γι’ αὐτό, ἂν δὲν ἀπαρνηθεῖ τὸν ἑαυτό του ὡς αὐτόνομο δεδομένο, δὲν μπορεῖ νὰ τὸν βρεῖ ὡς θεόσδοτο ζητούμενο: «Ὃς γὰρ ἂν θέλῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ σῶσαι, ἀπολέσει αὐτήν· ὃς δ’ ἂν ἀπολέσῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν ἐμοῦ, εὑρήσει αὐτήν»³.

Κάθε πτυχὴ τῆς κτιστῆς ὑποστάσεως τοῦ ἀνθρώπου εἶναι στραμμένη πρὸς τὸ ἄκτιστο. Κάθε στιγμὴ τοῦ παρόντος της εἶναι ἀνοικτὴ καὶ ἔκθετη στὸ ἀπεριόριστο χάος. Καὶ παραμένει ἀνοικτὴ καὶ ἔκθετη, ἂν δὲν πληρωθεῖ καὶ ἐπιβεβαιωθεῖ ἀπὸ τὸ ἀΐδιο, ποὺ συμπεριέχει τὸ παρὸν καὶ τὸ παρελθόν της. Ἀλλὰ τὸ ἀΐδιο ἀνήκει στὸ ἄκτιστο, ποὺ εἶναι ἀπρόσιτο στὸ κτιστό. Ἔχει ἀποφατικὸ χαρακτήρα καὶ διαφεύγει τὴν θετικὴ ἐμπειρία. Μόνο μέσα στὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στὴν «κοινωνία τῆς θεώσεως», προσλαμβάνει θετικὸ χαρακτήρα καὶ προσφέρεται στὴν ἀνθρώπινη ἐμπειρία. Ἐκεῖ ὁ κτιστὸς ἄνθρωπος μετέχει στὴν πνοὴ τοῦ ἀκτίστου, βρίσκει τὴν πραγματικὴ ἐλευθερία του, οἰκοδομεῖ τὴν ἀληθινὴ ταυτότητά του καὶ καταξιώνεται ὡς ὑπόσταση.

Ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἐγκλωβίζεται στὴν ἐπιφάνεια τοῦ κτιστοῦ ἑαυτοῦ του ἀλλοτριώνεται ἀπὸ τὴν ἀσύλληπτη δυναμικὴ ποὺ κοχλάζει στὸ βάθος του. Παραμένει δέσμιος τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας, ὑποδουλώνεται στὴν φθορὰ καὶ τὸν θάνατο, καὶ ἀπεμπολεῖ τὴν κοσμογονικὴ ἀλλαγὴ ποὺ μπορεῖ νὰ προκαλέσει ἡ φανέρωση τοῦ ἀκτίστου στὴν ὕπαρξή του. Ἀπαρνεῖται τὰ χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τῆς ἀνθρωπιᾶς του. Ἀπορρίπτει σὲ τελικὴ ἀνάλυση τὴν αὐθεντικὴ ὕπαρξή του, τὴν ὀντολογικὴ σχέση του μὲ τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης ποὺ ἑνοποιεῖ ὅλα τὰ ὄντα στὸ Εἶναι, καὶ αὐτοκαταστρέφεται.

Ἡ διάνοιξη πρὸς τὸ ἄκτιστο δὲν ἀποτελεῖ κάποια διεύρυνση τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου. Δὲν εἶναι κάποιος ψυχολογικὸς ἢ κοινωνικὸς ἐπαναπροσανατολισμός. Ἡ διάνοιξη πρὸς τὸ ἄκτιστο συνιστᾶ ριζικὴ ἀνακαίνιση καὶ μεταμόρφωση τῆς ὑπάρξεως τοῦ ἀνθρώπου μέσα στὴν προοπτικὴ τῆς προαιώνιας βουλῆς τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν ἄνθρωπο. Ἡ διάνοιξη πρὸς τὸ ἄκτιστο εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῆς δυνατότητας τοῦ ἀνθρώπου νὰ γίνει ὅμοιος μὲ τὸν Δημιουργό του καὶ νὰ καταστεῖ μέτοχος τῆς ἄκτιστης ζωῆς του καταξιώνοντας τὴν «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ» κατασκευή του. Εἶναι ἡ ἀνάδειξη τοῦ νέου ἀνθρώπου.

Γιὰ νὰ οἰκοδομηθεῖ ὅμως ὁ νέος ἄνθρωπος, πρέπει νὰ ἀποδομηθεῖ ὁ παλαιὸς «σὺν τοῖς παθήμασι καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις»⁴. Ἡ ἀποδόμηση αὐτὴ δὲν εἶναι πράξη ἐξωτερική, ἀλλὰ βαθύτατα ὑπαρξιακὴ μὲ ἄκρως ριζοσπαστικὸ χαρακτήρα· «εἰ μὴ τὸ ὅλον κατέστρεψα, οὐκ ἂν ἠδυνήθην ἐμαυτὸν οἰκοδομῆσαι»⁵. Μὲ τὴν πλήρη αὐταπάρνησή του ὁ ἄνθρωπος ἐπιτρέπει στὸν Θεὸ νὰ πραγματοποιήσει τὴν ἀνακαίνιση τῆς ὑπάρξεώς του. Σὲ τελικὴ ἀνάλυση τὸ ἔργο τοῦ ἀνθρώπου δὲν εἶναι ἡ ἠθικὴ βελτίωση ἢ τελείωσή του, ἀλλὰ ἡ πλήρης ἀπάρνηση τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ του, ἡ κένωσή του. Καὶ τὸ ἔργο αὐτὸ μπορεῖ νὰ κατορθωθεῖ σὲ ἐλάχιστο χρόνο: «Ἐὰν θέλῃ ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ πρωῒ ἕως ἑσπέρας, γίνεται εἰς μέτρον θεῖον»⁶. Ἡ πνοὴ τοῦ ἀκτίστου δὲν συνδέεται μὲ κτιστὰ κατορθώματα τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ ἀπαιτοῦν δαπάνη χρόνου. Ἀντιθέτως μάλιστα συνεργεῖ στὴν ἀποδόμησή τους. Παρέχεται ἀπὸ τὸν Θεὸ τῆς ἀγάπης πρὸς κάθε ἄνθρωπο ποὺ παραδίδεται σὲ αὐτὸν μὲ πόθο γιὰ ἐλευθερία. Εἶναι πνοὴ ἀγάπης καὶ ἐλευθερίας.

Ὁ Χριστός, γιὰ νὰ προσλάβει καὶ νὰ σώσει τὸν ἄν­θρωπο, «ἑαυτὸν ἐκένωσεν μορφὴν δούλου λαβών, ἐν ὁμοιώματι ἀνθρώπων γενόμενος»⁷. Καὶ ὁ ἄνθρωπος, γιὰ νὰ προσλάβει τὸν Χριστὸ καὶ νὰ οἰκειωθεῖ τὴν σωτηρία ποὺ προσφέρει, καλεῖται νὰ κενώσει τὸν φίλαυτο ἑαυτό του καὶ νὰ δημιουργήσει χῶρο γιὰ τὴν ἐπίσκεψη τοῦ Χριστοῦ. Ἡ κένωση τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελεῖ τὴν προϋπόθεση γιὰ τὴν ἀναγέννησή του, ποὺ συντελεῖται μὲ τὴν γέννηση καὶ τὴν «μόρφωση» τοῦ Χριστοῦ μέσα του. Ἔτσι ὁλοκληρώνεται καὶ ἡ ὁμοίωση τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν Θεό, ποὺ ἀποτελεῖ τὸν σκοπὸ τῆς δημιουργίας του καὶ τὴν ὕψιστη καταξίωσή του· «Θεὸς ἐν ἀνθρώπῳ καὶ ὁ ἄνθρωπος θεός»⁸.

Τὸ βιβλίο αὐτὸ περιλαμβάνει δέκα αὐτοτελὴ κείμενα, μερικὰ ἀπὸ τὰ ὁποῖα κυκλοφόρησαν προηγουμένως ἠλεκτρονικὰ ἢ ἔντυπα σὲ ἀτελέστερη μορφή. Τὰ κείμενα αὐτὰ συνδέονται μεταξύ τους μὲ τὴν ἐπισήμανση τῆς «καλῆς ἀλλοιώσεως», ποὺ προκαλεῖ στὸ ἐπίπεδο τοῦ κτιστοῦ ἡ πνοὴ τοῦ ἀκτίστου. Ἡ δημοσίευση τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ἔγινε καὶ πάλι μὲ τὴν προτροπὴ καὶ τὴν φιλόξενη συνδρομὴ τῆς Ἱερᾶς Μεγίστης Μονῆς Βατοπαιδίου, καὶ ἰδιαίτερα τοῦ σεβαστοῦ Καθηγουμένου της Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου πατρὸς Ἐφραίμ, πρὸς τὸν ὁποῖο ἐκφράζω καὶ πάλι ἀπὸ τὴν θέση αὐτὴν τὴν εὐγνωμοσύνη καὶ τὶς ἐγκάρδιες εὐχαριστίες μου.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ

1. Ἑβρ. 3,13.

2. Βλ. Ἀρχιμ. Αἰμιλιανοῦ Σιμωνοπετρίτου, Οἶκος Θεοῦ, Πύλη Οὐ­ρανοῦ, Ἴνδικτος, Ἀθῆναι 2020, σ.